یادداشت: کۆبونەوەی بایدن لەگەڵ بن سەلمان و نەفتالی بێنێت
تاوتوێکردنی ڕەهەند و ئامانجەکانی سەردانەکەی جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا بۆ ڕۆژئاوای ئاسیا و دیداری لەگەڵ سەرکردەکانی سعوودیە و ئیسرائیل
بەپێی راگەیەندراوی نووسینگەی سەرۆک کۆماری ئەمریکا، جۆ بایدن سەرۆکی ئەم وڵاتە لەم مانگەدا لە سەردانێکی گرنگ سەردانی کەرتی ڕۆژئاوا لە فەلەستینی داگیرکراو و پاشان سعوودیە دەکات. ئەمە یەکەم سەردانی بایدنە بۆ سعوودیە و فەلەستینی داگیرکراو لە دوای دەستبەکاربوونی وەک سەرۆک کۆمار و بەرپرسان و میدیاکانی زایۆنیستی بە “یارمەتیدان بۆ قووڵکردنەوەی پەیوەندییەکانی ئیسرائیل لەگەڵ جیهانی عەرەبی” وەسفیان کردووە.
لە كۆبوونەوەكانی پێشوودا لەگەڵ بەرپرسانی حکومەتی ئەمریكا، بەرپرسانی ئیسرائیل جەختیان لەوە كردۆتەوە كە پەیوەندییەكانی ئەمریكا لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی بۆ ئیسرائیل گرنگییەكی زۆری هەیە، هەروەها ئەمریكییەكان دەتوانن رێگە خۆشکەر بن بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی ئیسرائیل و سعوودیە.
بە پێی ئەم زانیاریانە و گریمانەکانی تر، ڕەهەند و ئامانجەکانی سەردانەکەی بایدن بۆ فەلەستینی داگیرکراو و سعودیە بەم شێوەیە:
١- بەهێزکردنی پێگەی حکومەتی نەفتالی بێنێت:
سه‌ردانه‌كه‌ی بایدن بۆ ئیسرائیل له كاتێكدایه كه حزبی یامینا كه لایه‌نگری سه‌ره‌كی حكومه‌تی نه‌فتالی بینێته له كنێست، له لایه‌ن ڕه‌خنه‌گرانی ئۆپۆزسیۆنه‌وه كەوتۆته ژێر ڕه‌خنه‌وه و به مشتومڕكردن له چۆنیه‌تی چاره‌سه‌ركردنی كێشه ئه‌منییه‌كان، هاوپه‌یمانێتییه‌كه‌یان له په‌رله‌مان لاواز کردووە. لە لایەکی دیکەوە هەڕەشەکانی خۆڕاگری فەلەستین و هاوپەیمانەکانی بووەتە هۆی دروستبوونی چەندین کێشەی ئەمنی-سەربازی بۆ ئیسرائیل. هەربۆیە بێنێت لەڕێگەی پشتگیریکردنی بایدن لە سیاسەتەکانیدا هەوڵدەدات ڕێگری لە هەڵبژاردنی پێشوەختە بکات و حکومەتەکەی بپارێزێت.
٢- پێویستی ئەمریکا بە سووتەمەنی سعودیە:
بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین، دانوستانە ئەتۆمییەكانی ئێران، پەرەسەندنی كاریگەری چین لە سعوودیە و كاریگەرییەكانی شەڕی ئۆكرانیا، وایكردووە بایدن و دیموكراتەكانی ئەمریكا بگەنە ئەو ئەنجامەی كە بێ بایەخدان بە سعوودییەكان بەتایبەت محەمەد بن سەلمان لە بەرژەوەندیی ئەمریكادا نییە، و دەبێت دەستبەرداری سیاسەتەکانی ڕابردوویان لە سزادانی شازادەی جێنشینی سعودیە بەهۆی کوشتنی خاشقچی و پێشێلکارییە بەربڵاوەکانی مافی مرۆڤ بن و لەو وڵاتە نزیک ببنەوە. هەڵبەتە سعوودیە پێشتر بەرهەمهێنانی نەوتی لە ئۆپێک پڵەس زیاد کردووە و ڕەزامەندی لەسەر ئاگربەست لە یەمەن بۆ سەلماندنی نیازپاکی خۆی بەگوێرەی سیاسەتەکانی ئەم دواییەی ئەمریکا دەربڕیوە. ئەوان هه‌میشه پشتیوانی له هه‌ڵوێسته‌كانی ئه‌مریكا له دژی ئێران كردووه و بۆ پێشخستنی ئامانجه‌كانی ئه‌مریكا له رۆژئاوای ئاسیا هاوکاری ئەو وڵاتەیان کردووە.
لەلایەکی دیکەوە شا سەلمان تەندروستی باشی نییە و مردنی لەم بارودۆخەدا، دەسەڵاتی محەممەد بن سەلمان دەخاتە ژێر سێبەری کێبڕکێ لەگەڵ شازادەکانی دیکەی سعوودیە کە لەلایەن شازادەی جێنشین پێشوازی لێ ناکرێت. بۆیە سەردانی بایدن بۆ سعوودیە گرنگە و دەتوانێت پێداویستییەکانی هەردوولا دابین بکات.
٣- دروستكردنی هاوپەیمانی دژی ئێران:
بە وتەی هەندێک لە شرۆڤەكارانی رۆژئاوا، رەنگە بایدن بەشداری كۆبوونەوەی داهاتووی ئەنجوومەنی هاریكاری كەنداوی فارس لە جددە بكات. ئەوان پێیان وایە ئەم کۆبوونەوەیە لە پێکهێنانی هاوپەیمانی وڵاتانی عەرەبی-ئیسڕائیل دژی ئێران کاریگەرە، و پێویستە ئەمریکا لەم پرسەدا ڕۆڵی سەرەکی بگێڕێت؛ چونکە ستراتیجی دانوستان نابێتە هۆی سنووردارکردنی هێزی ئەتۆمی ئێران و تاکە ڕێگەش بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەی ئێران پێکهێنانی هاوپەیمانییەکی ناوچەییە لە نێوان ئیسرائیل و وڵاتە عەرەبییەکان. لەم بارەیەوە بەشێک لە میدیاكانی زایۆنیستی و بیانی ڕایانگەیاندووە كە لە میانەی سەردانەكەی بایدن كۆبوونەوەیەک بە ئامادەبوونی بەرپرسانی سعوودیە و ئیسرائیل و چەند وڵاتێكی دیكەی عەرەبی بەڕێوەدەچێت و پرسی ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشەی ئێران لە ناوچەکەدا تاوتوێ دەکرێت. ئەوان هه‌روه‌ها جه‌ختیان له‌وه كردۆتەوە كه له سه‌ردانه‌كه‌ی مانگی رابردووی “بێنی گانتز” وه‌زیری بەرگری رژێمی زایۆنیستی بۆ ئه‌مریكاش ئەم بابەتە تاوتوێ كراوه و “هاوكاریی ئەمنی هاوپەیمانەکانی ئه‌مریكا له ناوچه‌كه دژی ئێران” له بابەتە سەرەکییەکانی پرسە هاوبه‌شه‌كاندایه.
٤- شەڕی یەمەن:
هەنگاوێکی دیکەی بایدن لە سعوودیە کە ئەگەری هەیە، ڕاگەیاندنی کۆتایی شەڕی یەمەن و بە شێوەیەک لە شێوەکان رزگارکردنی هاوپەیمانی سعوودییە لە شەڕی یەمەن. بە ڕاگەیاندنی ئاگربەست و دامەزراندنی ئەنجومەنی سەرۆکایەتی حکومەتی دەستلەکارکێشاوەی یەمەن بە سەرۆکایەتی ڕەشاد عەلیمی، زەمینە بۆ کۆتایی هێنان بە ململانێ سەربازییەکان و دەستپێکردنی پلانی سیاسی خۆیان خۆش کردووە. ڕۆیتەرز هەروەها باس لەوەی کردووە کە دانوستانەکانی نێوان سعوودیە و ئەنساروڵڵا سەبارەت بە ڕێککەوتنی درێژخایەن سەبارەت بە هێرشە ئاسمانییەکان و ئاسایشی سنوورەکان دەستی پێکردووە کە هێشتا بە فەرمی لەلایەن بەرپرسانی هەردوولا پشتڕاست نەکراوەتەوە. بەڵام ئەگەر ڕاست بێت ئەوە نیشاندەری خواستی سعوودییە بۆ کۆتایی هێنان بە ململانێی سەربازی لەگەڵ ئەنساروڵڵا.
ئەوەی دیارە، سەردانەکەی بایدن دوو بابەتی سەرەکی لەخۆوە دەگرێت: زیادکردنی بەرهەمهێنانی نەوتی سعوودیە و ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی ئەو وڵاتە لەگەڵ ئیسرائیل. بەڵام ئەوەی کە محەممەدی بن سەلمان بە چ مەرجێک و لەبەرامبەر چ ئیمتیازێکدا بە داواکارییەکانی ئەمریکا ڕازی دەبێت، پرسێکی بنەڕەتیترە.
دەربارەی نووسەر:
لێدوانەکان