یادداشت: سەرۆک کۆماری چین چووە باوەشی وڵاتانی عەرەبی پەراوێزی کەنداوی فارس!
لە ٧ی کانونی یەکەم، شی جین پینگ سەرۆکی چین بۆ بەشداریکردن لە کۆبوونەوەی سەرکردەکانی وڵاتانی عەرەبی و کۆبوونەوە لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتانە گەیشتە شاری ڕیازی پایتەختی سعودیە. ئەم سەردانە لێکەوتەی جیاوازی بۆ ئێران، ئەمریکا و هەروەها ناوچەی ڕۆژئاوای ئاسیا هەیە.
دوابەدوای دەرئەنجامەکانی چاکسازییەکانی سیاسەتی دەرەوەی سعودیە و پێداچوونەوە بە ئاستی پشتبەستنی عەرەبەکان بە زلهێزە بیانییەکان، شی جین پینگ سەرۆکی چین سەردانی ڕیازی کرد. لەم گەشتەدا چەندین گرێبەست لە بوارە جیاوازەکاندا واژۆ کران کە هەریەکەیان ئاماژەن بۆ پرسێکی دیاریکراو.
لە سەرەتای ئەم سەردانەدا سەرۆک کۆماری چین لە ڕێوڕەسمی کردنەوەی دیداری نێوان چین و وڵاتانی عەرەبی ئامادە بوو و دوای دیدار لەگەڵ پاشا و جێنشینی عەرەبستان، بەشداری کۆبوونەوەی دژە ئێرانی ئەنجومەنی هاریکاری کەنداوی فارسی کرد. ئەم سەفەرە لە دۆخێکدا ڕوویدا کە چین بەهۆی سیاسەتەکانی “زیرۆ کۆڤید” ڕووبەڕووی ناڕەزایەتی شەقام بووەتەوە. ئابوری چین بەهۆی هەنگاوەکانی حکومەت و رێوشوێنەکانی کۆمەڵایەتییەوە زیانی بەرکەوتووە و شی جین پینگ هەوڵی زیندووکردنەوەی ئابووریی ئەو وڵاتە دوای کۆرۆنا دەدات. لە لایەکی دیکەوە، وڵاتانی عەرەبی کەنداوی فارس بە پێداچوونەوە بە سیاسەتی دەرەوەی خۆیان، هەوڵ دەدەن پشتبەستنیان بە ئەمریکا کەم بکەنەوە و پەیوەندییەکانیان لەگەڵ وڵاتانی زلهێزی دیکەی جیهان بەتایبەت چین پەرەپێبدەن. جگە لەوەش شەڕی نێوان ڕووسیا و ئۆکرانیا، ئاڵۆزی پڕۆسەی مامەڵەکردنی وزە لە جیهاندا، ڕێگریکردن لە گواستنەوەی تەکنۆلۆژیای چەکی سەربازی لە ئەمریکا و ئەوروپا وایکردووە وڵاتانی عەرەبی بە باوەشی کراوەتر پێشوازی لە شی جین پینگ بکەن.
چینییەکان لە ڕاپۆرتە هەواڵییەکان و شیکارییەکانیاندا ئەم گەشتەیان بە گەورەترین و بەرزترین ئاستی پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانی نێوان خۆیان و وڵاتانی عەرەبی زانیوە و بە مێژوویی ناویان بردووە. لە میانەی دیدارە هاوبەشەکەیدا لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی، شی جینپینگ هەروەها ئەم بابەتەی پشتڕاستکردەوە و وتی: کۆبوونەوەی نێوان عەرەبەکان و چین ڕووداوێکی سەرەکییە لە مێژووی پەیوەندییەکانی عەرەبەکان و چین و داهاتوویەکی جوانتری لێدەکەوێتەوە.
وڵاتەکەیان گەورەترین هاوردەکاری نەوتی خاوە لە جیهاندا و کڕیاری سەرەکی نەوتی وڵاتانی عەرەبی بەتایبەتی سعودیە. لە لایەکی دیکەوە سعودییەکان داوای وەبەرهێنانی چینیان کردووە لە پڕۆژەکانی کەرتی پترۆکیمیایی و دروستکردنی شاری نیۆم و دامەزراوەکانی وزەی ئەتۆمی و با و خۆر، هەروەها گواستنەوەی تەکنەلۆژیای دروستکردنی چەکی سەربازی (مووشەکی بالیستیک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی سیخوڕی و هێرشبەر).
بە دڵنیاییەوە هەموو ئەم بابەتانە بۆ چاکسازی لە سیاسەتی دەرەوەی سعودیە لە پشتبەستن بە ئەمریکا و ئەوروپا نین و زۆربەیان هاوتەریبن لەگەڵ کێبڕکێی دوژمنی سەرەکی سعودییەکان واتە ئێران.
شی جینپینگ لە وتارەکانیدا باسی لە هەموو پرسە هاوبەش و گرنگەکان لە پەیوەندی لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی کرد، هەر لە دروستکردنی “ناوەندی ئاسایشی ئەتۆمی” (کە پێکهاتووە لە چین و وڵاتانی پەراوێزی کەنداوی فارس) تا دەگاتە پێویستی هاوکاری ئێران لەگەڵ رێکخراوی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی، پشتیوانی لە ئاسایشی وڵاتانی پەراوێزی کەنداوی فارس و تەنانەت دانوستان بۆ دیاریکردنی سەروەری سێ دورگەی ئەبو موسا، تونبی گەورە و بچووک. شی جینپینگ بە پێچەوانەی جۆ بایدن، هاوتا ئەمریکییەکەی، لەگەڵ ڕەشاد ئەلعەلیمی، سەرۆکی ئەنجومەنی سەرۆکایەتی حکومەتی دەستلەکارکێشاوەی یەمەن کۆبووەوە، کە لە یەمەن و تەنانەت لە ناو گرووپە دژبەرەکانی ئەنساروڵاشدا زۆر قبووڵکراو نییە.
گرتنەبەری ئەم هەموو هەڵوێستی دژە ئێرانی، وڵاتانی عەرەبی بەرەو چین ڕادەکێشێت و ڕێگە بە لایەنەکان دەدات کە لە دانوستانەکانیاندا زۆر پرس وروژێنن. هەروەها نزیکیی چین لە وڵاتانی عەرەبی هەڕەشەکانی سەر ئێران و هاوپەیمانانی ناوچەکە زیاتر دەکات، چونکە چینییەکان پێشتریش لە دابینکردنی چەکی سەربازی کاریگەر وەک فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی CH-4، Wing Long 1 و Wing Long 2 بۆ سعودیە و ئیمارات درێغییان نەکردووە.
دەربارەی نووسەر:
لێدوانەکان